سایت گلچین مطالب وب

پیشینه و معرفی   

مقام در موسیقی، پردهٔ سرود را می‌گویند که در زبان فرانسه آن را مود (mode) می‌خوانند.

دوازده مقام به شرح زیر است:

راست
شباب، صفاهان
بوسیلک
عشاق
زیر بزرگ
زیر کوچک
حجاز، باخزر
عراق
زنگله، نهاوند
حسینی
رهاوی
نوا
در كتاب تذكرهٔ مرآة‌الخیال نام دوازده مقام موسیقی به شرح زیر آمده‌است:
راست
عشاق
بوسیلک
نوا
اصفهان بزرگ
زیرافکن
عراق
زنگوله
حسینی
راهوی
حجازی
در كتاب نصاب‌الصبیان مقام‌های موسیقی این‌گونه نام برده شده‌است:
عشاق و مراقد و حسینی است چو راست / در پرده بوسیلک، رهاوی و نواست / تا گشت رواج در صفاهان و عراق / زنگو و حجاز، کوچک اندر بر ماست

در بعضی از منابع هم از پرده‌های دیگری مانند خراسان، دلنواز و ... نام برده شده است.
راستی بستان مقام دلنواز است این زمان / خوش‌نوایی در مقام دلنواز آغاز کن

مولوی در شعری در دیوان شمس از یازده پرده (به‌جز نوا) نام می‌برد:

ای چنگ پرده‌های سپاهانم آرزوست  وی نای ناله خوش سوزانم آرزوست
در پرده حجاز بگو خوش ترانه‌ای  من هدهدم صفیر سلیمانم آرزوست
از پرده عراق به عشاق تحفه بر  چون راست و بوسلیک خوش‌الحانم آرزوست
آغاز کن حسینی زیرا که مایه گفت  کان زیر خرد و زیر بزرگانم آرزوست
در خواب کرده‌ای ز رهاوی مرا کنون  بیدار کن به زنگله‌ام کانم آرزوست
این علم موسیقی بر من چو شهادتست  چون مومنم شهادت و ایمانم آرزوست
ای عشق عقل را تو پراکنده‌گوی کن  ای عشق نکته‌های پریشانم آرزوست
ای باد خوش که از چمن عشق می‌رسی  بر من گذر که بوی گلستانم آرزوست
در نور یار صورت خوبان همی‌نمود  دیدار یار و دیدن ایشانم آرزوست

به‌طور سنتی در موسیقی، دانگ (به یونانی: τετράχορδoν) (به لاتین: tetrachordum) سه فاصله است که مجموع آن‌ها یک چهارم درست (پنج نیم پرده) گردد. مثلاً چهار نت متوالی: دو، ر، می، فا و یا سل، لا، سی دو هر کدام یک دانگ هستند و از همین رو گامی به اندازه یک اکتاو تقریباً معادل دو دانگ است.

در موسیقی جدید اکتاو به جایگزین دانگ به عنوان واحد پیمایش موسیقی گردیده است ولی همچنان مفهوم دانگ به عنوان چهار نت متوالی (بدون توجه به دستگاه و کوک ساز) گاهی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

فاصله آنهارمونیک ( مترادف ) :
فواصلی که تعداد نیم پرده ها در آنها یکسان است ولی نام نتهای مبدا و مقصد آنها با هم متفاوت است را فواصل آنهارمونیک میگویند .
مثلا فاصله دو تا می بمل و فاصله دو را ر دیز فواصل آنهارمونیک هستند .

فواصل مطبوع و نامطبوع :
هر گاه دو نت را همزمان اجرا کنیم ، ترکیب این دو صدا بسته به اینکه چه فاصله ای داشته باشند ، یاخوش صدا است یا بد صدا .
فواصل همصدا و هشتم و پنجم و چهارم ( همگی با بنیه درست ) و ششم و سوم ( بزرگ و کوچک ) خوش صدا یا مطبوع هستند و فواصل دوم و هفتم و همه فواصل افزوده و کاسته بدصدا یا نامطبوع هستند.

خوش صدا ترین فواصل در موسیقی ، فواصل ششم و سوم هستند و به همین دلیل در کنترپوان ( نوشتن دو لاین ملودی در کنار هم ) استفاده میشود.
در نوشتن دو لاین موسیقی در کنار هم که از علم کنترپوان استفاده میشود ، بیشتر فواصل ششم و سوم وجود دارد.

همچنین اگر قرار باشد برای دو خواننده دو لاین موسیقی بنویسیم که همزمان اجرا کنند ، باید از ترکیب فواصل سوم و ششم استفاده کنیم

انتقال :
گاهی لازم میشود یک آهنگ یا قسمتهایی از آن به فاصله معینی بالاتر یا پایینتر اجرا شود .
بالا بردن یا پایین آوردن سطح زیر و بمی یک قطعه موسیقی را به یک فاصله داده شده ، انتقال مینامند .

از آنجا که همه نتهای یک موسیقی به یک نسبت بالاتر یا پایینتر اجرا میشوند فاصله هر دو نت پیاپی در یک آهنگ انتقال یافته باید ثابت و برابر باشند ، پس تونالیته اصلی در انتقال تغییر خواهد کرد .

مثلا اگر قطعه ای در تونالیته دو ماژور باشد و ما آن را یک پرده بالاتر ببریم و بنوازیم ، در اصل آن را به تونالیته ر ماژور انتقال داده ایم و باید طبق سرکلیدهای گام ر ماژور ( فا دیز - دو دیز ) نتها را تغییر دهیم

سیستمی در سازهای الکترونیکی ( کیبورد و پیانوهای الکتریک ) هست به نام ترانسپوز ( Transpos ) که با تغییر دادن عدد روی آن میتوانیم انتقال را انجام دهیم بدون آنکه جایگاه نتها روی کیبورد تغییر کند ، مثلا اگر در تونالیته دو ماژور مینوازیم میتوانیم با تغییر دادن عدد ترانسپوز آن قطعه را به تونالیته های دیگر انتقال دهیم بدون آنکه عملا نتهای گام جدید را بنوازیم .

آواز خراباتی در تهران قدیم

 تهران پیش از این که مثل امروز هویتی چند فرهنگی بیابد، برای خودش شخصیتی مستقل داشت. یعنی از زمانی که آقا محمد خان قاجار تصمیم گرفت پایتخت حکومتش تهران باشد، تا پیش از سیل مهاجرت مردم به این شهر در دروره پهلوی دوم، پایتخت سیاسی ایران دارای هویت فرهنگی کاملاً متمایزی از دیگر نقاط کشور بود که از یکی از نمادهای به یادگار مانده آن دوران را می توان در آواز خاص تهران قدیم جستجو کرد. این سبک که به "آواز کوچه باغی" یا "باباشمل" معروف است معمولاً توسط داش مشدی ها و لوطی ها خوانده  می شد. آنان آخر شب و در حال عبور از کوچه ها نوعی آواز برگرفته از موسیقی دستگاهی می خواندند که بعدها به عنوان "بیات تهران" هم معروف شد. شاید بتوان گفت این گونه ترانه ها، نمونه وطنی آوازهای سیاه پوستان آمریکا در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی باشند. این آواز با نام های مختلفی همچون "بیات تهران" ، ""کوچه باغی" ، "باباشمل" ، "جاهلی" و "خراباتی" مشهور است.

موسیقی آوازی کلیسایی :
این موسیقی شامل آوازهای مذهبی مختلفی است که به مناسبتهای سوگواری و یا جشن و یا عبادات خاصی خوانده می شود. اساس موسیقی کلیسایی را پاپ گرگودار اول در سال 590 میلادی گرد آورده است. و فرمهای مختلف موسیقی کلیسا عبارت اند از:
1-موتت
2- کانتات
3- پسوم
4- کورال
5- مس
6- رکویم
7- اراتوریو

موتت و کانتات ار زوی روایات مذهبی به صورت آواز دسته جمعی (کر) خوانده می شود.
پسوم :
 نیز مشتمل بر افسانه ها و قصه های مذهبی می باشد.
کورال:
در مذهب پرتستان معمول بوده و آن نیز از آوازهای جمعی کلیسایی می باشد.
مس :
 از بزرگ ترین فرم های موسیقی مذهبی است که در کلیسای کاتولیک اجرا شده و از پنج قسمت اصلی تشکیل می شود.
رکویم:
نیز یک نوع موسیقی مس است که با یادبود مردگان خوانده و اجرا می شود.
اراتوریو :
 نیز نوعی از موسیقی مذهبی کلیسایی است که مانند اپرا می تواند داستانی را با آواز اجرا نماید، داستانها و قصه های اراتوریو اغلب از میان روایات مذهبی اقتباس می شود

ج – اپرا
اپرا نمایشی است که با آواز و به همراهی ارکستر اجرا می شود. اپرا از حیث ساختمان و ترکیب آوازی بر چند قسم است:
1-اپرای بزرگ یا اپراسریا:
که از روی افسانه های باستانی و داستانهای تراژیک تاریخی تصنیف می شود و کلیه قسمت های آن آوازی است.
2- اپرا بوفا:
که یک نوع اپرای تفریحی است و از آهنگهای سبک و بعضاً تشکیل می شود.
3- اپرا کمیک:
این اپرا بر خلاف اسمی که دارد نیمه تفریحی و نیمه جدی بوده و از روی داستانهای روز یا کمدی به آواز تصنیف شده و اجرا می شود. بعضی از انواع اپرا کمیک می توانند دراماتیک نیز باشند.
4- اپرت:
این فرم موسیقی به معنای اپرای کوچکی از آهنگهای عامیانه و تفریحی است که در واقع یک نوع اپرای بوفای سبک می باشد.
در اپرا کمیک اپرا بوفا و اپرت علاوه بر آواز و موسیقی قسمتهایی نیز به صورت مکالمه عادی وجود دارد که طی آن آواز و موسیقی قطع می شود و بازی به صورت تئاتر ساده ادامه می یابد.
به طور کلی اپرا با اورتور یا پرلود که در واقع مقدسه اپرا است شروع می شود. در این قسمت فقط ارکستر انجام وظیفه می کند و معمولاً این قطعات تا حدودی موضوع نمایش را توصیف می کند.
کانال موالیان
د- آوازهای اپرا
آوازهای اپرا شامل دو قسمت است:
1-آریا
2- رسیتاتیف

الف- آریا:
قسمت اصلی و ملودیک اپرا را گویند که خواننده در آن می تواند با آرایش های آوازی قدرت و زبردستی خود را ابراز و بیان نمایند.
ب- رسیتاتیف:
نوعی از فن بیان و مکالمه آوازی است و غالباً پیش از آریا قرار می گیرد. در اپرای ایتالیایی رسیتاتیف رابط بین دو آریا است و آن نیز بر دو نوع است:
1-ریستاتیف ساده که آواز بدون ارکستر و فقط با چند آکورد کوتاه همراهی می شود.
2- رسیتاتیف آکماپانیه که خواننده به همراهی ارکستر می خواند و در اپراهای فرانسوی بیشتر معمول است. در اپرا علاوه بر آواز تنها، آوازهای چند نفری، و دسته جمعی نیز وجود داد که در صحنه های مختلف به همراهی ارکستر اجرا می شود. هر اپرا به مانند نمایش از یک الی پنج پرده تشکیل یافته و بین پرده های اپرا ممکن است قطعه ای به نام انترلود یا آنتراکت توسط ارکستر نواخته شود.
اپراهایی ایتالیایی و فرانسوی غالباً صحنه های کوچکی از بالت دارند که ضمن نمایش اجرا می شوند
کانال موالیان
ه – لید:
لید در زبان آلمانی به معنای مخصوصی دارد. و آواز یا تصنیف به جای آن ترجمه شده اما لید علاوه بر قسمت آوازی باید حساس و شاعرانه و مطابق ذوق شنونده باشد.
این لفظ در زبانهای بیگانه همان لید است، اما در ایران به ترانه ترجمه شده است. لید در موسیقی غربی از زمان شوبرت اهمیت زیادی در موسیقی آوازی پیدا نمود و آهنگسازان بزرگی همچون شوبرت و شومان از آن سود برده اند.

بهترین روش برای کوک کردن سازهای مختلف استفاده از وسیله ای بنام ( تیونر ) است . این وسیله در کلیه فروشگاههای موسیقی موجود است .
تیونر هفت نت موسیقی ( دو ، ر ، می ، فا ، سل ، لا ، سی ) را از راست به چپ به صورت ( B . A . G . F . E . D . C) نشان می دهد .
فقط کافیست اسم نت هر سیم را ، که این وسیله باید نشان بدهد. را بدانید . سپس ...

شیوه ی کوک کردن تار : دو سیم جفتی اول ( C ) دو سیم جفتی دوم ( G ) دو سیم جفتی سوم ( C ) یا ( D )

شیوه ی کوک کردن سه تار : سیم اول ( C ) سیم دوم ( G ) سیم سوم و چهارم ( C ) یا ( D )

شیوه ی کوک کردن دو تار : سیم اول ( C ) سیم دوم ( F ) یا ( G )

شیوه ی کوک کردن تارینه : سیم اول ( C ) سیم دوم ( G ) سیم سوم ( C ) یا ( D )

شیوه ی کوک کردن تنبور : سیم اول ( C ) سیم دوم ( C ) سیم سوم ( F ) یا ( G )

شیوه ی کوک کردن رباب : دو سیم جفتی اول ( C ) دو سیم جفتی دوم ( A ) دو سیم جفتی سوم ( C ) یا ( D )

شیوه ی کوک کردن عود : دو سیم جفتی اول ( C ) دو سیم جفتی دوم ( G ) دو سیم جفتی سوم ( D ) دو سیم جفتی چهارم ( A ) دو سیم جفتی پنجم ( G ) سیم ششم (D)

شیوه ی کوک کردن کمانچه : سیم اول ( E ) سیم دوم ( A ) سیم سوم ( D ) سیم چهارم ( G ) یا سیم اول ( D ) سیم دوم ( A ) سیم سوم ( D ) سیم چهارم ( A )

شیوه ی کوک کردن قیچک : سیم اول ( E ) سیم دوم ( A ) سیم سوم ( D ) سیم چهارم ( G )

شیوه ی کوک کردن ویلن : سیم اول ( E ) سیم دوم ( A ) سیم سوم ( D ) سیم چهارم ( G )

شیوه ی کوک کردن گیتار : سیم اول ( E ) سیم دوم ( B ) سیم سوم ( G ) سیم چهارم ( D ) سیم پنجم ( A ) سیم ششم ( E )

شیوه ی کوک کردن سنتور : سیم سفید { خرک اول ( E کرن ) خرک دوم ( F ) خرک سوم ( G ) خرک چهارم ( A کرن ) خرک پنجم (B بمل ) خرک ششم ( C )

خرک هفتم ( D ) خرک هشتم ( E بمل) خرک نهم ( F ) .

سیم زرد { خرک اول ( E کرن ) یا ( C ) خرک دوم ( F ) خرک سوم ( G ) خرک چهارم ( A کرن ) خرک پنجم ( B بمل ) خرک ششم ( C ) خرک هفتم ( D کرن )

خرک هشتم ( E بمل ) خرک نهم ( F ) .

تذکر : تیونر ، نت (B بمل ) را به صورت ( #A ) نشان میدهد. ضمنا برای نت ( A کرن ) و ( D کرن ) و ( E کرن )می بایست عقربه تیونر ، از نقطه کوک استاندارد ( 45- ) کمتر باشد.

ضمنا"برای کوک کردن سه تار به طریقه سمعی ( گوشی ) به قسمت معرفی 3تار در وبسایت سه تار و تارینه www.3tar.irمراجعه شود.

بدیهی است کوک سازها ، ممکن است در دستگاههای مختلف تغییر کند . ولی در اینجا کوک معمول ، مد نظر است . ( برسی و تحقیق از وبسایت 3 تار و تارینه ) 

شیوه ی کوک کردن پیانو  

برای کوک پیانو می بایست ابتدا یک آچار کوک پیانو و یک دستگاه تیونر مخصوص پیانو و میوت ها (لاستیکی برای تفکیک کردن سیم ) تهیه نمود. نرم افزار کوک و تیونر هایی که در فروشگاههای موسیقی موجود است نهایتا" فقط قابلیت 5 اکتاو را داراست در نتیجه برای قسمت بم و زیر کاربرد ندارند . و فرق تیونر مخصوص پیانو با تیونر های معمولی قابلیت 8 اکتاو آن است. توصیه می شود برای آچار کوک حتما" از آچار مخصوص استفاده نمائید، در غیر اینصورت گوشی های کوک پیانو شما آسیب خواهد دید.برای کوک دقیق پیانو میبایستی حداقل 3تا4 ساعت وقت صرف کرد.